Alerji

Alerji nedir ?
Alerji; bir kişide, başkalarına karşı genellikle hiçbir hassasiyete yol açmayacak bir maddenin yarattığı aşırı bir duyarlık durumu­dur.

Ne gibi maddeler alerji yapabilir ?
Dokunduğumuz, yuttuğumuz, solukla içeriye çektiğimiz hemen her şey alerji yapabilir. alerjiyi meydana getiren maddeye «alerjen» adı verilir ki, yüzlerce çeşit alerjen vardır.

Alerji meydana getiren maddelerin en sık görülenleri hangileridir ?
Ağaçlardan gelen tozlar, otlar ve yabanî otlar, gübreli toprak spor­ları, evdeki tozlar, hayvan tüyleri, bazı yemekler, ilâçlar, boyalar, kimyevî maddeler v.s.

Bir insanda alerji olduğu nasıl tespit edilebilir ?
En genel belirtiler şiddetli hapşırmalar, burun tıkanıklığı, hırıltıy­la solumak ve nefes tıkanıklığı, cilt kaşınması, büyük şişkinlikler ve «ürtiker»dir. Alerjiler kendilerini ayrıca kusmak, ishal, karın krampları, baş ağrıları, vücutta lekeler ve başka semptomlarla da gösterebilir.

Alerjiler tehlikeli olabilir mi ?
Evet. Tedavi edilmeyen saman nezlesi, nefes darlığı (astım) veya sinüzite dönüşebilir. Astım ise kontrol altına alınmadığı takdirde kronik yetersizlik getirebilir ve başka ciddî solunumla ilgili durumlara neden olabilir.

Alerjik durumlarda erken teşhis önemli midir ?
Evet. Bazı alerjilerin erken tedavisi sayesinde astım veya sürekli akciğer bozuklukları gibi ciddî komplikasyonları önlenebilinir. Bu özellikle çocuklarda önemlidir. Çocuklardaki alerjiler küçük yaş­ta kontrol altına alınmadığı takdirde normal gelişmeleri büyük öl­çüde gecikmeye uğrar.

En genel alerjik hastalıklar hangileridir ?
a.Saman nezlesi.
b.Yıl boyunca devam eden alerjik burun iltihabı veya kan da­marlarını büzücü ya da genişletici nezle.
c.Bronşlarda astım.
d.Egzema (atopic dermatitis).
e.Ürtiker urticaria veya ödemli ürtiker (angiodema).
f.Zehirli sarmaşık gibi deri iltihabı (dermatitis).
g.Şiddetli baş ağrıları.

Alerjiler tedavi edile bilinir mi ?
Birçok vakada alerjiye sebep olan şey «alerjen» bir köpek veya ke­di gibi, ortadan kaldırıldı mı hasta tamamıyla iyileşir.. Başka vaka­larda bir seri hassasiyeti ortadan kaldırma «hyposensitization» enjeksiyonları ile hasta sürekli olarak iyileşebilir.

Alerjik hastalar devamlı olarak tedaviye tâbi tutulmalı mıdır ?
Her zaman değil. Çok kez gereken «hyposensitization» derecesi te­min edildikten sonra hastaya başka müdahaleye gerek kalmaz. Ancak birçok hastada alerji yapan, madde (alerjen) alerji belir­tileri gösterdiği sürece tedaviye devam edilmesi gereklidir.

Alerjiler önlenebilir mi ?
Genellikle evet. Alerjik oduklarını bilen kişiler kendilerine alerji yapan maddelerden ‘uzak kalmaya önem vermelidirler. Meselâ çi­çek veya ağaç tozu olan mevsimlerde bu gibi hastalar kırlarda do­laşmaktan sakınmalıdırlar. Evdeki tozlardan mümkün olduğu ka­dar uzak kalmalıdırlar, boya kokularını teneffüs etmemelidirler, mümkün olduğu derecede fazla yorgun düşmemeli ve duygusal üzüntülerden kaçınmalıdırlar.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda genel alerji sebepleri nelerdir ?
Yedikleri yemekler ve vücutlarına sürülen maddeler.

Kalıtım yoluyla alerjiye fazlasıyla istidatları olan çocuklarda alerjiler önlenebilir mi ?
Evet. Bu gibi çocuklara kaynatılmış ve koyu süt verilmelidir. Bu gi­bi sütler çiğ sütler kadar i alerjiye neden olmazlar. Çocuklara veri­lecek yeni gıda maddeleri bebeğe birer birer verilmelidir. Böylece anne, hangi gıda maddesinin çocuğa alerji yapacağını tespit et­me imkânını bulabilecektir. Yumurta ve balık gibi katı gıda mad­deleri bebeğe daha sonraları verilmelidir. Çocuğun yatak ve oyun odası mümkün olduğu kadar tozlardan arınmış olmalıdır. Kedi, kö­pek ve hatta doldurulmuş hayvan oyuncakları bile çocuklardan uzak tutulmalıdır. Çocuğa bakan doktora çocuğun ailesindeki alerji durumu bütün ayrıntılarıyla anlatılmalıdır.

Alerjiler kalıtım yolu ile geçebilir mi ?
alerji uzmanlarının büyük çoğunluğu alerjinin kendisinin değil, fakat alerjiye istidada kalıtım yoluyla geçebileceğine inanmakta­dırlar. Bu demektir ki anne veya babası alerjik olan bir çocuğun ailelerinde alerji olmayan çocuklardan çok daha yüksek bir oran­da alerjik olma ihtimali vardır.

Çocuklar anne ve babalarında olan alerjilerin aynılarına mı yakalan­maya meyillidirler ?
Kati surette değildir. Anne ve babalardan biri saman nezlesinden alerji gösteriyorsa çocukta astım, egzema veya başka alerjik du­rumlara rastlanabilinir.

Annesi ve babası da alerjik olan bir çocuk, anne ve babasından yal­nız biri alerjik olan bir çocuktan daha mı fazla alerjiye kapılabilir ?
Evet. Bunların alerjiye kapılmaları daha erken ve alerji türleri da­ha ciddî olur.

Anne ve babadan ikisi de alerjik ise bunların çocuklarının alerjik ol­ma ihtimalleri nedir ?
Bunların yüzde ellisi alerjik olacaktır. Anne ve babadan yalnız bi­ri alerjik ise çocuğun alerjik olma ihtimali yaklaşık % 25′tir.

Alerjiler kendiliklerinden yatışır ve böylece tamamen geçer mi ?
Evet, ama bu pek az görülen bir olaydır.

Alerjiler tedavi edildikten veya durdurulduktan sonra tekrarlar mı ?
Bazen evet. Bu daha çok görülebilir ve hasta yeni bir hassasiyet­ten alerjik olur.

Alerjiler öldürücü olur mu ?
Alerjiden ölenlere çok az rastlanır. Ancak alerjiler rahatsız edici­dir ve zahmetlidir. Bazen bir ilâca karşı alerji ölüme neden olabi­lir. Fakat bu çok az rastlanan bir olaydır.

Alerjiler belli mevsimlerde mi kendilerini gösterirler ?
Bazıları öyledir, bazıları da değil. Saman nezlesi vakaları genellik­le yabanî otlar ağustos ve eylül aylarında tozaklanmaya başladık­ları için kendilerini gösterir. Otlara karşı alerjik olanlar ise mayıs ve haziran aylarında alerjik olmaya başlarlar. Çünkü otlar o mev­simde daha çok tozaklanırlar. Gıda maddelerine, ilâçlara, hayvan kıllarına veya evlerdeki tozlara karşı allerj ilerin mevsimleri yok­tur.

Tozaklamalar nedir ? ,
Bunlar çiçeklerden, ağaçlardan, otlardan ve yabanî otlardan çıkan mikroskopik boyda incecik, pudra biçiminde, sarı renkte zerrecik­lerdir.

Alerjiye yakalanmakta yaş grubu var mıdır ?
Hayır. Alerji her yaşta gelebilir. Ancak alerjinin en sık ortaya çıktığı yaş çocukluk çağıdır.

Alerjiler nezleler gibi bazen bulaşıcı olur mu ?
Hayır, alerjiler insanlarda temasla bulaşmaz.

Yıllardan beri hiçbir şikâyeti olmayan bir insan nasıl oluyor da birden bire bir alerjiye yakalanabiliyor ?
Bazı olaylarda belli maddelerle uzun süreli temaslar sonucu bir alerjinin gelişebileceği bilinen bir gerçektir. Ayrıca, daha önceden hiçbir alerji belirtisi göstermemiş bir kişinin duygusal sıkıntılar­dan, aşırı yorgunluktan ve enfeksiyonlardan dolayı alerjik belir­tiler göstermesi mümkündür. Ergenlik çağma girişte, âdetlerin ke­silmesinde veya gebelik durumunda meydana gelebilecek değişik­likler alerjik dengeyi bozarak, bir alerjinin ortaya çıkmasına ne­den olacak hastalık belirtileri getirebilir.^
Bir insanın alerjik olması için, hayatı boyunca alerjiye meyilli oldu­ğu doğru mudur?
Evet. Bir sıkıntı veya karışıklıktan dolayı alerjik dengesi bozulun­ca kendisinde bir alerji gelişecektir.

Alerjiler psikosomatik midir (akıl ile beden arasındaki ilişki) ?
Üzüntü, korku, kızgınlık ve şiddetli heyecan gibi duygular alerjik bir krizi zamanından önce meydana getirebilir. Bazı alerjilerin, hasta psikiyatrik yardım görünce ortadan kaybolduğu gerçektir. Ancak, bu alerjinin fizik temelini sarsmaz. Çünkü alerjik meyil ruhî durum ne kadar düzelmiş olursa olsun, yine de kaybolmamaktadır. Alerjik çocukların anne ve babaları daima çocukların güven­lerini yenilemeli ve sükûnetlerini muhafaza etmelidirler.

Sinirlilik alerjiye neden olabilir mi ?
Hayır. Ancak ikisi arasında kesin bir ilişki vardır.

Alerji ne ölçüde yaygındır ?
Nüfusun en az % 30′unda bir tür alerji mevcuttur. Meselâ, Amerika’daki kronik hastalıklar arasında alerji üçüncü sırada yer al­maktadır. Yalnız, mafsal ve kalp damarları hastalıkları alerjinin önünde gelmektedir.

Alerjik kişiler genellikle bir madde «alerjen»den fazlasına mı alerjik olurlar ?
Evet.

En genel alerji nedenleri hangileridir ?
Çiçek, ağaç ve ot tozları, bütün tozlar, gübre sporları, keskin koku­lar, hayvan kılları, tüyler ve çeşitli yemekler. Bunlardan başka ya­tıştırıcı ilâçlar, serumlar, antitoksinler, boyalar, parfümler, plâs­tikler, evlerde ye endüstrilerde kullanılan daha birçok kimyasal madde alerjiye neden olabilir. Böcek ve, haşerelerin ısırması veya sokması da alerjik haller meydana getirebilir.

Bir hasta alerjik olup olmadığını nasıl anlayabilir ve kendisini alerjik yapan maddeyi nasıl öğrenebilir ?
Doktoru, hayatı hakkında ayrıntılı bilgi alacak ve çalışma alanı ve evi çevresini kontrolden geçirecek, yaşama âdetlerini öğrenecek, ve boş zamanlarında nasıl vakit geçirdiğini tespit edecektir. Bütün bu faktörleri tespit ettikten sonra doktor laboratuar testlerine başvuracaktır. Birçok genel alerji yapan maddelerden (alerjen) özler alarak bunlarla hastada cilt testleri yapacaktır. Bu cilt testle­ri ile hastanın aşırı hassasiyeti tespit edilecektir. Bu gerçekten bir detektiflik işidir ve çok sabıra ihtiyaç göstermektedir.

Cilt testlerine her zaman güvenilebilinir mi ?
Ne yazık ki hayır. Bir insan kullanılan maddeye aslında alerjik de­ğilse bile olumlu tepki gösterebilir. Veya o maddeye alerjikse bile, olumsuz reaksiyon gösterebilir/Cilt testlerinin başarılı olabilmesi için bunları yapan doktorun alerji alanında tam bir bilgi ve tecrü­beye sahip olması gereklidir. Solukla içeriye çekilen ilâçlarla yapı­lan cilt testleri gıda maddeleriyle yapılanlardan daha güvenlidir.

Cilt testleri sancı yapar mı ?
İyi yapıldıkları zaman hayır. Test yapıldığı zaman hafif bir iğne ba­tığı hissi duyulursa da bu önemli bir sancı sayılamaz.

Alerji testlerinin yapılmasının dolaylı metodu nedir ?
Bu metotta alerjik hastadan alman kandan hazırlanan serum alerjik olmayan bir kişinin vücudunun çeşitli yerlerine enjekte edi­lir. Belli bir zaman aşımından sonra testler bu yerlerde yapılır. Bu metoda alerjik hastanın cildinin hastalıklı olduğu ve bu gibi test­lere uygun olmadığı zamanlar başvurulmaktadır.

Alerjik hastalar alerji ile ilgili olmayan hastalıklar için ilâç veya en­jeksiyon alırken özel dikkat göstermeleri gerekir mi ?
Evet. alerjik bir hastanın herhangi bir doktordan başka bir has­talık için ilâç reçetesi almadan önce doktora alerjik durumunu bil­dirmesi gereklidir.

Alerjiler nasıl tedavi edilir ?
Birinci ve en önemli adim teşhistir. Alerji uzmanı hastanın ayrın­tılı hayat hikâyesini öğrendikten sonra alerjinin neden ileri geldi­ğini tespite çalışacaktır. Uzman doktor hastanın devamlı olarak bir hatıra defteri tutmasını ve bunda gün içerisinde her yaptığını ve her yediğini kaydetmesini isteyebilir. Kendisini tecrübe perhiz­lerine tâbi tutabilir. Geniş ölçüde cilt testleri gerekli olabilir. Alerjinin nedenleri bulunduktan sonra bunlardan birçokları meyda­na çıkmış olabilir. Bu nedenleri önleme yolları hastaya anlatılır. Eğer alerji yapan maddeyi önlemenin pratik bir yolu yoksa o za­man doktor alerjik halleri yok etmek için gereken yatıştırıcı ilâçlan tavsiye eder. Uzman doktor muhtemelen hastaya enjeksiyon yolu ile allerj enden meselâ çiçek veya ot tozu devamlı surette arttırılan dozlar enjekte ettirecektir. Bu enjeksiyonlar sayesinde has­tanın alerjik maddeye karşı direnci artacak ve ileride alerjik belir­tiler eksilecek veya tamamen ortadan kalkacaktır.

Eğer alerjinin bir ev hayvanından ileri geldiği anlaşılırsa, hastanın bu sevdiği hayvandan ayrılması şart mıdır ? ,
Evet. Bir hastanın bu hayvana karşı hassasiyetini ortadan kaldır­mak hemen hemen imkânsızdır.

Bir hastanın alerjisinin bir yemekten ileri geldiği anlaşılırsa bu yemeği yemekten vazgeçmekle alerjisinden kurtulabilir mi ?
Bu çok zordur. Çünkü birçok yemeklerde bulunan madde karışım­larını tesbit etmek imkânsızdır. Fakat hasta alerjik olduğu ve ken­disi tarafından bilinen gıda maddelerinden kaçınmasını öğrenme­lidir.

Antihistaminik ilâçlar ne derece tesirlidir ?
Piyasada temin edilebilen birçok antihistaminik ilâçlar saman nez­lesi ve ürtikere karşı çok tesirlidir ve bu alerji ileri azaltmakta yar­dımcı olurlar. Ancak astımda pek yararlı olmamaktadırlar. Üstelik bu ilâçların astımlı hastalara verilmemesi gerekir. Bazen küçük ço­cuklarda astım hallerinde antihistaminik ilâçlar kullanılabilir.

Alerjik hallerde verilen ACTH, kortizon ve başka «steroit» hormon­lar ne derece yararlıdır ?
Bu gibi ilâçlar, astım dahil, bütün alerjik durumlarda belirtileri azaltmakta faydalı olmaktadırlar. Ancak, alerjik neden başka yol­la kaldırılmadığı takdirde, ilâçların verilmesi durdurulduğu zaman alerjik belirtiler yeniden kendilerini göstermeye başlarlar. Bu gi­bi ilâçlar çok kuvvetli olduklarından ve zararlı birçok yan tesirler meydana getirebileceklerinden doktorlar bunları, ancak acil vaka­larda ve en inatçı alerjik hallerde kullanmayı uygun bulmakta­dırlar.

Bir hastanın alerjik bir hastalıkta herhangi bir doktora mı veya bir alerji uzmanına mı başvurması yararlıdır ?
Mümkün olduğu kadar bir alerjik hastanın bu alanda ihtisası olan bir doktora başvurması lâzımdır. alerji o derece kompleks bir ihtisas haline gelmiştir ki, ancak yıllarca bu yolda araştırmalar yapmış ve tecrübeden geçmiş uzmanlar başarılı olarak alerjileri teda­vi edebilmektedirler.

Vitaminler bir alerjiyi ortadan kaldırabilir mi ?
Hayır.

Sinüs enfeksiyonları bir alerjiden mi ileri gelir ?
Hayır, Sinüs enfeksiyonları alerjiden ileri gelmezse de, alerjik hastalar böyle enfeksiyonlara çok meyillidirler. Tam tersine sinüs enfeksiyonu olarak nitelendirilen birçok durum burun ailevilerin­den başka bir şey değildir.

Akne veya sedef hastalığı «psoriasis» bir alerjiden mi ileri gelir ?
Hayır.

Mantar nedir ?
Mantar bitkisel maddelerde yetişir. Ev kadınları bu bitkinin ekme­ği bozduğunu ve elbiseleri küflendirdiğini bilirler. Yılın sıcak ay­larında kuvvet bulan bu mantarlar buğday, mısır, yulaf, ot, yap­rak ve toprakta gelişir. Bu mantarların tozları çiçek tozlarından daha mikroskobik küçüklüktedir ve havada çok sayıda bulunur­lar. Çiçek tozlarından sonra bu mantar tozlar çeşitli mevsimlerde kendisini gösteren solunum organlarındaki alerjilerin en büyük nedeni olurlar. Mantar alerjisinin süresi çok uzundur. Çünkü bu tozlar topraklar karla örtülü oldukları zamanlar dışında devamlı havada bulunabilirler.

Ev tozu nereden gelir ?
Ev tozu kaynakları yün halılar ve kilimler, kuş tüyü yastıklar, pa­muk dolu şilteler, yorgan ve battaniyeler, kalın perdeler ve döşe­me eşyadan ileri gelebilir. Ne kadar temizlik yapılırsa yapılsın ev tozu daima bu gibi eşyaların bulunduğu odalarda vardır.