Orhan Pamuk

Orhan Pamuk 1952’de İstanbul’da doğdu. Cevdet Bey ve Oğulları ve Kara
Kitap romanlarında anlattığına benzer kalabalık bir ailede, şehrin
Batılılaşmış, zengin semti Nişantaşı’nda büyüdü. Otobiyografik kitabı
İstanbul’da anlattığı gibi çocukluğundan yirmi iki yaşına kadar yoğun
bir şekilde resim yaparak ve ileride ressam olacağını düşleyerek
yaşadı. Liseyi İstanbul’daki Amerikan lisesi Robert College’de okudu.
İstanbul Teknik Üniversitesi’nde üç yıl mimarlık okuduktan sonra, mimar
ve ressam olmayacağına karar verip okulu bıraktı. İstanbul
Üniversitesi’nde gazetecilik okudu, ama bu işi de hiç yapmadı. Pamuk,
yirmi üç yaşından sonra romancı olmaya karar vererek başka her şeyi
bıraktı ve kendini evine kapatıp yazmaya başladı.
İlk romanı Cevdet Bey ve Oğulları 1982’de yayımlandı. İstanbullu,
zengin ve Pamuk gibi Nişantaşı’nda yaşayan bir ailenin üç kuşaklık
hikâyesi olan bu roman Orhan Kemal ve Milliyet Roman Ödülleri’ni aldı.
Pamuk ertesi yıl Sessiz Ev adlı romanını yayımladı ve bu kitabın
Fransızca çevirisiyle 1991’de Prix de la Découverte Européene’i
kazandı.Venedikli bir köle ile bir Osmanlı âlimi arasındaki gerilimi ve
dostluğu anlatan romanı Beyaz Kale (1985), 1990’dan sonra başta
İngilizce olmak üzere pek çok dilde yayımlanarak Pamuk’a uluslararası
ününü sağlayan ilk romanı oldu. Aynı yıl karısıyla Amerika’ya gitti ve
1985-88 arasında New York’ta Columbia Üniversitesi’nde “misafir âlim”
olarak bulundu. Büyük bir çoğunluğunu burada yazdığı, İstanbul’un
sokaklarını, geçmişini, kimyasını ve dokusunu, kayıp karısını arayan
bir avukat aracılığıyla anlatan Kara Kitap 1990’da Türkiye’de
yayımladı. Fransızca çevirisiyle Prix France Culture Ödülü’nü kazanan
bu roman hem popüler hem de deneysel olabilen, geçmişten ve bugünden
aynı heyecanla söz edebilen bir yazar olarak Pamuk’un ününü hem
Türkiye’de hem de yurtdışında genişletti.
1991’de, Pamuk’un Rüya adını verdiği bir kızı oldu. Aynı yıl Kara
Kitap’taki bir sayfalık hikâyeden senaryolaştırdığı Gizli Yüz filme
çekildi. 1994’te Türkiye’de yayımlanan, esrarengiz bir kitaptan
etkilenen üniversiteli bir genci hikâye ettiği Yeni Hayat adlı romanı
en çok okunan kitaplarından biridir.
Pamuk’un Osmanlı ve İran nakkaşlarını, Batı dışındaki dünyanın görme ve
resmetme biçimlerini bir aşk ve aile romanının entrikasıyla hikâye
ettiği Benim Adım Kırmızı adlı romanı 1998’de yayımladı. Bu kitapla
Fransa’da Prix du Meilleur Livre étranger, İtalya’da Grinzane Cavour
(2002) ve İrlanda’da International Impac-Dublin (2003) ödüllerini
kazandı.
1990’ların ortasından itibaren Pamuk, insan hakları ve düşünce
özgürlüğü konularında yazdığı makalelerle Türkiye devletine karşı
eleştirel bir tavır takındı, ama siyaset ile fazla ilgilenmedi.
Yurtiçinde ve yurtdışında çeşitli gazete ve dergilere yazdığı edebi,
kültürel makaleler ve kendi not defterlerinden oluşturduğu geniş bir
seçmeyi 1999 yılında Öteki Renkler adıyla yayımladı. “İlk ve son siyasi
romanım” dediği Kar adlı kitabını 2002’de yayımladı. Doğu Anadolu’da,
Kars şehrinde, siyasal İslâmcılar, askerler, laikler, Kürt ve Türk
milliyetçileri arasındaki şiddeti ve gerilimi hikâye eden bu kitap ile
yeni tarz bir “siyasal roman” yazmayı denedi. Kar, New York Times Book
Review tarafından 2004 yılının en iyi 10 kitabından biri seçildi.
Pamuk’un 2003 yılında yayımladığı son kitabının adı İstanbul’dur.
Yazarın yirmi iki yaşına kadar olan hatıralarını aktardığı, İstanbul
şehri üzerine bir deneme olan, kendi kişisel albümüyle, Batılı
ressamların ve yerli fotoğrafçıların eserleriyle zenginleştirilmiş bu
şiirsel kitabı sınıflamak zordur.
Orhan Pamuk’un kitapları, İngilizce, Almanca, Fransızca yanında
Gürcüce, Malayalam, Çekçe, Danca, Japonca, Katalanca gibi 46 dile
çevrildi. Alman Yayıncılar Birliği tarafından 1950 yılından beri
verilmekte olan, Almanya’nın kültür alanındaki en seçkin ödülü olarak
kabul edilen Barış Ödülü, 2005’te Orhan Pamuk’a verildi. Aynı yıl,
Fransa’da her yıl en iyi yabancı romana verilen Le Prix Médicis
étranger, Kar’a verildi. Yine 2005’te Almanya’nın Darmstadt kenti
tarafından, 1978’den beri üç yılda bir “bağımsız düşünen ve cesurca
tavır sergileyen şahsiyetlere” verilen Richarda Huch Ödülü’ne layık
görüldü. Aynı yıl Prospect dergisi tarafından dünyanın 100 entelektüeli
arasında gösterildi. 2006 yılında TIME dergisi tarafından dünyanın en
etkili 100 kişisinden biri seçildi. Eylül 2006’da Le Prix Méditerranée
étranger Ödülü’nü, Kar ile kazandı. American Academy of Arts and
Letters’ın şeref üyesi olan Pamuk’a, Tilburg Üniversitesi de fahri
doktora unvanı verdi. Son olarak 2006 Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldı ve
bu ödülün tarihinde onu alan en genç iki kişiden biri oldu.
Orhan Pamuk New York’ta geçirdiği üç yıl dışında, bütün hayatını
İstanbul’da aynı sokaklarda, aynı semtlerde geçirdi. Şimdi de doğduğu
binada yaşıyor. Otuz yıldır roman yazan Pamuk, yazarlıktan başka hiçbir
iş yapmadı. Kitapları altmışa yakın dile çevrildi ve yüzü aşkın ülkede
yayımlandı